ใจ เป็นสภาวะเดิม ชื่อว่ามโน ,จิตตะก็ว่าได้ ,ภูตะก็ว่าได้ หรือพรหมะก็ใช่ใจอันเป็น ของเดิมนี้แล เป็นธรรมชาติผ่องใส มีปกติผ่อง มีรัศมี มีความใสสว่าง แต่เศร้าหมองแล้วเพราะอารมณ์ และสรรพกิเลสที่จรเข้ามา อริยสาวกของพระตถาคตเจ้า ได้สดับแล้ว ย่อมทำจิตแยกใจ ของตนปล่อยวางความคิดให้หลุดพ้นจากอารมภ์ และกิเลสทั้งหลายที่จรเข้ามานั้นได้ ให้ใจใสเป็นประดุจน้ำนิ่งบริสุทธิ์สะอาด หลุดพ้นตะกอนที่ขุ่นมัว เป็นพุทโธที่รอคอยเราๆท่านๆอยู่ฝั่งอมตะนิพพาน ใจคือพุทโธ ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน ผู้ไม่ตาย เมื่อแยกตัวออกจากอารมภ์แล้ว ใจก็อยู่เหนือสังขารโลก พ้นสิ่งที่เกิดดับไม่ต้องอาศัยอะไรอยู่ เหมือนฟ้าไม่ต้องอาศัยดินอยู่ รู้แล้ววาง วางแล้วว่าง ว่างแล้วอยู่ อยู่แล้วพุทธะ ท่านพระคุณเจ้า ดาบส สุมโน